NHỮNG ĐIỀU BẠN NÊN BIẾT
VỀ HAI CON MẮT QUÝ BÁU CỦA MÌNH...
Ðôi mắt đã
được gọi bằng nhiều tên rất biểu tượng như là đôi mắt huyền, mắt
nhung, mắt biếc, mắt buồn tênh, mắt nai tơ, mắt tình nhân, mắt thù hận, mắt bạc
tình, mắt dao cau, mắt sắc như dao, mắt bơ vơ, mắt xanh, mắt lá dăm, mắt
toét....
Ciceron có nói:
“Khuôn mặt là chân dung của tâm hồn, mà đôi mắt là để diễn
tả”.
Cùng nhận xét
này, Mạnh Tử góp ý: “Bụng ngay thẳng thì con ngươi trông sáng tỏ. Bụng đầy tà
khúc thì con ngươi mờ đục, tối tăm”.
Rừng thơ có cả
nhiều ngàn câu nói đến đôi mắt.
Xin ghi lại “Mắt
Biếc” của Bích Khê diễn tả nhiều khả năng đáng yêu của mắt:
“Ôi!
cặp mắt của người trong tơ ngọc
Sáng như gươm và
chấp chóa kim cương
Mỗi cái ngó là một
vì sao mọc!
Mỗi liếc yêu là
phảng phất nùi hương.
Hai mắt ấy chói
hào quang sáng ngợp
Dẫn hồn ta vào
thế giới thiêng liêng.
Hớp nhiều trăng
cho niềm trinh rất ngớp
Say nhạc hường nổi
bồng giữa đào nguyên”
và của Trịnh
Công Sơn với “ Những con mắt trần gian”:
“Những
con mắt tình nhân, Nuôi ta biết nồng nàn.
Những con mắt
thù hận, Cho ta đời lạnh câm.
Những con mắt cỏ
non, Xanh cây trái địa đàng.
Những con mắt bạc
tình, Cháy tan ngày thần tiên...”
Một cách thực tế, Addison nhận xét: “Trong tất
cả các giác quan, thị giác toàn hảo và thích thú nhất”.
Người mình vẫn so sánh: “Hai mắt là ngọc, hai
tay là vàng”.
Thực vậy, mắt là vật sở hữu quý giá nhất của
con người mà cho tới nay, chưa có cách nào để thay thế toàn bộ được. Người ta
có thể thay tim, thay thận, thay gan, nhưng mắt chỉ mới thay được giác mạc, thủy
tinh thể mà thôi.
Mắt là cơ quan để
thu hình ảnh và nhìn sự vật, như một chiếc máy ảnh, nhưng với một cấu trúc tinh
vi và những khả năng hoàn hảo gấp bội.
Ðôi mắt
a- Nhãn cầu là bộ
phận phần chính của mắt nằm trong ổ mắt và được mi mắt bảo vệ ở phía trước. Ổ mắt
do các xương gò má, xương trán, xương sống mũi họp thành.
Ðây là một khối hình cầu mà kích thước do di
truyền quyết định. Khi mới sinh ra, trẻ nhìn xa rõ hơn vì nhãn cầu nhỏ. Tới
giai đoạn tăng trưởng, trẻ nào có nhãn cầu to do di truyền sẽ nhìn gần rõ ràng
hơn. Tuổi tăng trưởng lại trùng vào thời gian bắt đầu đi học, nên các em này
thường hay bị cận thị. Vì vậy, cận thị thị được “cho là” do đọc sách nhiều, ngồi
gần màn hình tivi, đọc sách thiếu ánh sáng...
Phía ngoài của mắt
là 6 bắp thịt nhỏ, dài để di động nhãn cầu nhìn về nhiều phía.
b- Mi mắt là một lớp da với nhiều cơ và mô
liên kết lót bằng kết mạc. Mi mắt nhắm lại khi giác mạc bị kích thích, đe dọa
hiểm nguy. Viền quanh mi mắt là hai hàng lông mi để ngăn vật lạ bay vào mắt và
chớp chớp khi bẽn lẽn tình yêu. Một hàng lông mày nằm phía trên mắt ngăn mồi hội,
chất lỏng chảy vào mắt.
Nằm dưới mi mắt
trên, là những tuyến, tiết ra nước mằn mặn để mắt khỏi khô. Mắt thông với miệng
bằng một cái ống nhỏ nằm ở góc trong mi mắt. Cạnh mi có nhiều tuyến tiết ra chất
nhờn, mồ hôi...
Mi mắt chớp mở mỗi
vài giây, có tác dụng như cặp gạt nước kính xe hơi, để loại bỏ bụi bặm bám trên
giác mạc. Ðêm ngủ, mi mắt khép kín để giác mạc khỏi bị khô.
Lâu lâu, nhiều
người hay nháy mi mắt và e ngại đó là triệu chứng
của bệnh tật. Thực ra, đây chỉ là sự co giựt của cơ trên mi mắt
và thường thường xẩy ra khi cơ thể mệt mỏi, căng thẳng. Nháy mắt kéo dài trong
vài giây, không nguy hại, chỉ cần thoa nhẹ lên mi một chút là hết. Ðôi khi nháy
mắt liên tục cũng thấy trong bệnh đa xơ cứng (multiple sclerosis), co giựt cơ mặt
(facial tic).
c- Phần trước của
nhãn cầu là giác mạc (cornea), không vẩn đục, không mạch máu và rất nhậy cảm với
với sự đau đớn. Phủ lên giác mạc là kết mạc (conjunctiva) trong suốt, có rất ít
mạch máu.
d-Thủy tinh thể
(lens) là bộ phận quan trọng tiếp nhận và hội tụ ánh sáng hình ảnh lên võng mạc
(retina). Ðây là một cấu trúc hai mặt lồi, trong suốt, gồm có nước và chất đạm,
nằm sau đồng tử và có thể thay đổi độ cong để mắt có thể thấy rõ sự vật.
Tinh thể dẹp xuống
khi tập trung vào vật ở xa và vật nhìn nhỏ. Tinh thể dầy lên để tập trung vào vật
ở gần, vật nhìn thấy to. Ðó là sự điều tiết của mắt. Khả năng này hoàn toàn tự
động, con người không điều khiển được.
đ- Ánh sáng lọt
qua đồng tử (pupil), một lỗ nhỏ nẳm giữa mống mắt.
e- Mống mắt
(iris)là cái màng che trước thủy tinh thể. Một cơ vòng bao quanh bờ mống mắt điều
khiển đồng tử thu nhỏ khi ánh sáng mạnh hoặc mở rộng khi ánh sáng yếu. Ðồng tử
cũng mở rộng khi ta có cảm xúc kinh ngạc, sợ hãi hoặc hớn hở, vui mừng.
Tùy theo mống mắt
có nhiều hay ít chất mầu mà có người có mắt đen, mắt xanh, mắt nâu...
g- Võng mạc
(retina) là lớp tế bào nhậy cảm với ánh sáng, lót phía trong mắt. Ðây là cấu
trúc căn bản của cặp mắt, có công dụng như tấm phim của máy ảnh để thu nhận và
ghi lại cả ngàn hình ảnh, tĩnh cũng như động, suốt ngày này qua tháng khác mà
không cần thay phim như trong máy ảnh..
Trên võng mạc,
có những tế bào hình nón, hình que chuyển ánh sáng ra những tín hiệu điện năng,
được dây thần kinh thị giác chuyển lên não bộ. Tế bào não phân tích, tổng hợp
các tín hiệu và tạo ra hình ảnh của sự vật.
h- Mắt còn chứa
hai dung dịch lỏng rất quan trọng.
Thể mi (ciliary
body) với nhiều cơ bắp để thay đổi độ cong của tinh thể, đồng thời cũng tiết ra
một chất lỏng như nước, gọi là thủy dịch, nằm giữa tinh thể và giác mạc. Thủy dịch
có đủ các thành phần cấu tạo của máu, ngoại trừ tế bào máu.
Dung dịch thứ
hai, dịch pha lê, trong suốt, nẳm giữa võng mạc và tinh thể.
Chăm sóc mắt
Nhiều người hơi
lơ là trong việc giữ gìn “đôi mắt ngọc” của
mình. Ðây là một thiếu sót lớn, vì một tổn thương dù nhỏ của mắt cũng có
thể dần dần đưa tới khiếm khuyết thị giác.
Sau đây
là một số điều nên lưu ý:
1. Ðừng bao giờ
rụi mắt với những ngón tay, dù là ngón tay ngọc ngà người đẹp, huống chi lại rụi
mắt với bàn tay dính đất, một cái khăn nhiễm trùng, một miếng giấy dơ bẩn...
2. Khi chẳng may
có một chất kích thích nào đó, như nước sà
bông, nước mắm, dầu xe hơi, mỡ...bắn vào mắt, nên lập tức tạt nước lạnh vào mắt.
Tổn thương cho mắt sẽ giảm thiểu rất nhiều nếu ta làm hành động rất giản dị, sẵn
có, nhưng quan trọng này.
3. Mang kính bảo
vệ mắt khi cắt cỏ, mài dũa kim loại, đi xe gắn máy...để tránh vật nhỏ bay vào mắt.
Công nhân làm công việc có rủi ro cho mắt, cần mang kính bảo vệ mắt do chủ nhân
cung cấp.
4. Không dùng
thuốc nhỏ mắt của người khác, vì mỗi người có mỗi bệnh khác nhau. Ngoài ra, có
nhiều loại thuốc nhỏ mắt cấm dùng trong vài bệnh nhiễm của mắt.
Nhỏ thuốc vào mắt
như sau: đứng trước một tấm gương, dùng đầu ngón tay kéo nhẹ mi mắt dưới xuống,
bàn tay kia bóp thuốc vào góc con mắt, buông ngón tay giữ mi, chớp mắt vài lần,
thuốc sẽ lan đều khắp mắt.
5. Nhiều người,
đặc biệt là quý vị cao niên, hay bị khô mắt, gây ra cảm giác rất khó chịu, lâu
ngày giác mạc có thể bị trầy. Nguyên do thông thường là tuyến nước mắt tiết ra
ít nước mắt hoặc ống dẫn nước mắt bị tắc nghẹt.
Nên đi khám bác
sĩ để tìm nguyên nhân rồi trị liệu. Trong khi chờ đợi, có thể nhỏ các dung dịch
nước mắt nhân tạo để giảm thiểu khó chịu này.
6. Nên cẩn thận
với các tia cực tím từ ánh nắng mặt trời. Tiếp xúc trực tiếp và lâu ngày, các
tia này có thể gây tổn thương cho giác mặc, thủy tinh thể và cũng là
nguy cơ đưa tới cao áp suất trong mắt.
Thực ra, không cần phải mang kính râm mỗi lần
ra ngoài nắng. Nhưng nếu làm việc hoặc đi dưới ánh nắng trong thời gian khá
lâu, thì nên mang kính râm đề chặn các tia tử ngoại và khỏi chói mắt. Lựa kính
có độ lọc cao đối với các tia tử ngoại.
7. Nên đi bác sĩ
khám mắt theo định kỳ. Nếu không có bệnh mắt,
nên đi khám mỗi 5 năm, cho tới khi 50 tuổi. Sau tuổi này, nên khám thường xuyên
hơn để tìm ra dấu hiệu của cao áp nhãn và các bệnh khác. Nếu có rối loạn về
khúc xạ ánh sáng, nên đi khám mỗi 2 năm hoặc thường xuyên hơn, tùy theo chỉ định
của bác sĩ.
Bác sĩ chỉnh mắt
(optometrist) có thể khám mắt, đo thị lực, chỉ định độ nặng nhẹ của kính và,
tùy theo luật lệ từng nơi, có thể điều trị mấy bệnh nhẹ của mắt.
Bác sĩ chuyên
ngành nhãn khoa
(ophtalmologist) đều khám, chữa tất cả các bệnh của mắt, cho toa kính mắt và giải
phẫu mắt.
8. Ánh sáng khi
làm việc, đọc chữ, cần vừa phải, thích hợp, không sáng quá hoặc không tối quá để
khỏi gây trở ngại cho sự nhìn. Các nhà chuyên môn về mắt đều đồng ý là cường độ
ánh sáng hoặc ngồi gần màn hình tivi không gây tổn thương cho mắt.
9.Nên cẩn thận với
mỹ phẩm làm đẹp mắt, vì nhiều người có thể dị ứng với các sản phẩm này. Mua một
ít dùng thử,nếu an toàn thì tiếp tục.
Tránh để mỹ phẩm
rớt vào mắt gây kích thích. Bôi mỹ phẩm tô đậm lông mi (mascara) vào 2/3 phần
ngoài cùa lông, tránh mỹ phẩm rơi váo mắt. Kẻ bút chì xa mi mắt một chút, tránh
đầu nhọn đụng vào giác mạc.
10.Cẩn thận khi
xịt keo tóc, đừng để hóa chất bắn vào mắt.
11. Nhiều bác sĩ
nhãn khoa đề nghị gắn lông mày giả loại lấy
ra mỗi ngày được, để các tuyến nhờn mi mắt tiếp tục hoạt động bình thường. Khi
uốn cong lông mi, tránh kéo mi mắt quá căng.
12. Nhiều người
than phiền mỏi mắt sau mấy giờ đọc sách, coi máy vi tính hoặc làm công việc tỉ
mỉ cần sự tập trung của mắt. Họ e ngại là mắt suy nhược, bị bệnh mắt hoặc cần
mang kính.
Thực ra, đây
chỉ vì mắt phải làm việc quá khả năng chịu đựng, nên các bắp thịt mệt mỏi. Lâu
lâu nên ngưng công việc, nhắm mắt vài phút, hoặc ngó lên trần nhà để nhãn cầu,
cơ mắt thư giãn.
Ngoài ra, cũng nên
lưu ý là nếu sức khỏe tổng quát không tốt, thiếu dinh dưỡng, mất ngủ, căng thẳng
tâm thần... cũng làm mắt mau mệt mỏi. Kính mắt chỉ để điều
chỉnh khiếm khuyết về khúc xạ ánh sáng của nhãn cầu, chứ không làm mắt mạnh hơn
hay yếu đi.
13. Mắt đỏ cũng
là mối ưu tư của nhiều người. Bình thường,
trên giác mạc có một số mạch máu nhỏ xíu phủ lên. Khi nhiễm vi khuẩn, dưới tác
hại của khói thuốc, hóa chất trong môi trường, uống nhiều rượu, làm việc bằng mắt
quá lâu hoặc khi “nộ khí sung thiên”, tức giận... đều làm cho máu tụ lại nhiều,
mắt sẽ đỏ lên...
Khi đỏ mắt do
nhiễm bệnh hoặc gây ra do hóa chất, cần đi bác sĩ để điều trị. Còn các trường hợp
khác, chỉ cần dùng nước lạnh tạt vô mắt hoặc đắp khăn nước lạnh dăm phút lên mắt,
là có thể làm giảm đỏ mắt.
14. Duy trì chế
độ ăn uống hợp lý, đa dạng, cân bằng có đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt
các sinh tố A, C, E., các khoáng chất kẽm, selenium...
Và đặc biệt là giữ tâm thân an lạc, giảm thiểu
lo âu, buồn bực, ham muốn, giận hờn, ghen tức, đố kỵ...
“Trời sinh con mắt
là gương
Người ghét ít
ngó, người thương ngó hoài - Ca dao.
Vì
“Ðôi mắt là cửa sổ của tâm hồn”, nhìn vào, thấy hết...
Bác
sĩ Nguyễn Ý Ðức
Texas-Hoa
Kỳ
Nguồn:
tonggiaophanhue